Begeleiding bij ontregeling van het autonoom zenuwstelsel
Herstel en balans met behulp van de Polyvagaal Theorie
De Polyvagaal Theorie, ontwikkeld door neurowetenschapper Stephen Porges, biedt inzicht in de impact van trauma en chronische stress op het autonome zenuwstelsel. Dit model helpt ons beter te begrijpen hoe ons lichaam reageert op stress en wat we kunnen doen om weer in balans te komen.
Het effect van (micro)trauma en chronische stress op het zenuwstelsel vanuit de Polyvagaal theorie in beeld
Wat is het autonome zenuwstelsel?
Het autonome zenuwstelsel regelt belangrijke lichaamsfuncties die buiten onze bewuste controle liggen, zoals ademhaling, hartslag, spijsvertering en stofwisseling. Het fungeert als ons interne “veiligheidssysteem” en reageert automatisch op signalen van veiligheid en gevaar.
Porges noemt dit neuroceptie: het proces waarmee ons zenuwstelsel signalen van veiligheid, gevaar of levensbedreiging detecteert, zonder dat onze bewuste geest hierbij betrokken is. Dit systeem is cruciaal voor onze lichamelijke en geestelijke gezondheid.
Hoe werkt het autonome zenuwstelsel?
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee hoofddelen:
- Sympathisch zenuwstelsel: Bereidt ons lichaam voor op actie door de vecht-of-vluchtrespons te activeren.
- Parasympathisch zenuwstelsel: Bestaat uit twee belangrijke zenuwbanen van de nervus vagus:
o Ventrale vagale baan: Reageert op signalen van veiligheid en bevordert verbinding en sociale interactie.
o Dorsale vagale baan: Reageert op extreem gevaar door ons in een overlevingsmodus te brengen (immobilisatie, gevoelloosheid).
De nervus vagus bestaat dus uit 2 zenuwbanen; de ventrale vagale baan en de
dorsale vagale baan.
De hiërarchie van reacties
Ons zenuwstelsel reageert volgens een vaste volgorde:
- Bij veiligheid blijven we in de ventrale vagale toestand: we voelen ons verbonden, kalm en in balans (open en in verbinding met jezelf en de ander).
- Bij gevaar schakelen we over naar de sympathische toestand: de vecht- of vluchtrespons wordt geactiveerd (vechten of vluchten).
- Bij extreem gevaar of overweldiging vallen we terug in de dorsale vagale toestand: immobilisatie of afsluiting (bevriezen, afsluiten).
Hoe helpt de begeleiding?
De begeleiding richt zich niet op het continu “bovenaan de ladder” zijn, maar op het ontwikkelen van flexibiliteit. Je leert herkennen waar je je bevindt op de ladder en hoe je weer kunt terugkeren naar de ventrale toestand van veiligheid en verbinding.
Een dagelijks voorbeeld:
- Ventrale toestand: Je rijdt naar je werk en luistert ontspannen naar muziek.
- Sympathische toestand: Plots hoor je een sirene, je schrikt en je hartslag versnelt.
- Terug naar ventraal: De sirene blijkt niet voor jou te zijn. Je kalmeert, hervindt je focus en vervolgt je dag.
Hulpmiddelen voor regulatie
Tijdens de begeleiding werk je met drie belangrijke kaarten om je autonome reacties te begrijpen en te reguleren:
- Persoonlijke profielkaart
Hiermee breng je in kaart wat je lichamelijk en emotioneel ervaart in de verschillende toestanden (sympathisch, dorsaal, ventraal). Je leert herkennen wat er gebeurt in je lichaam, je gedachten en emoties. - Triggers en glinsteringen kaart
Je ontdekt welke triggers je naar een staat van stress brengen en welke momenten (glinsteringen) je helpen terug te keren naar veiligheid. Dit vergroot je bewustzijn en helpt je om signalen beter te herkennen. - Regulerende hulpbronnenkaart
Je verzamelt hulpbronnen die je helpen om weer in balans te komen. Denk aan zelfregulatie (ademhalingsoefeningen, beweging) en co-regulatie (contact met anderen). Dit versterkt je zenuwstelsel en bouwt fysieke en emotionele veerkracht op.
Waarom kiezen voor deze begeleiding?
Veel mensen raken vast in een toestand van stress of afsluiting en vinden moeilijk de weg terug naar balans. Met behulp van de Polyvagaal Theorie leer je niet alleen begrijpen wat er gebeurt, maar ontdek je ook praktische stappen om je zenuwstelsel te reguleren en je welzijn te vergroten.
Samen werken we aan een flexibeler, veerkrachtiger zenuwstelsel. Dat is de basis voor een leven met meer rust, verbinding en vitaliteit. Vanuit die basis sta je ook steviger en is je stem luid en duidelijk hoorbaar.
Veel adem, stem en keelklachten komen voort uit een ontregeling van het autonome zenuwstelsel en kunnen mede met behulp van deze aanpak beter worden doorgrond en aangepakt.
